Mechelen: Het mei-paar / Mercado Taurogamia - een verhaal van Constant Boeykens
Kevin kijkt op het papiertje in zijn hand: Auwegemvaart
12. De vreemde muurschilderingen trekken onmiddellijk zijn aandacht. Voor hem
gelijken ze nog het meest op een zonnegod en een maangodin. Hij kijkt nog eens
naar zijn blad, gaat naar de deur en belt aan. Een vrouw met blond pagekopje
komt opendoen. Haar stralend blauwe ogen en de glimlach op haar gelaat stellen
de jonge reporter meteen gerust.
‘Hallo, ik ben Marijke. Jij komt voor die reportage?’
Hij knikt: ‘Ja’.
‘Kom binnen.’
Ze zet een stap opzij en laat hem voorgaan, een korte gang door naar een ruime
kamer. Een enorm raam ziet uit op een prachtig groene omgeving. Op het dressoir
een grote vaas met verse bloemen, boven de open haard een reusachtige foto van
Marijke en Albert, het mei-paar van het jaar 2000.
Kevin ruikt de geur van meiklokjes wanneer ze bij hem komt staan.
‘Mooi hé…’ Ze kijkt naar hem en dan weer naar de foto. ‘Tja, dat is nu toch al twintig jaar geleden.
Jammer toch, dat zoiets allemaal verloren gaat. Daarom dat ik dit zo graag
onder de aandacht wil brengen… Maar ga toch zitten.’ Ze wijst naar de stoelen
rond de tafel. ‘Kan ik u iets te drinken aanbieden?’
‘Graag.’
‘Een glas Maitrank?1’
‘Maitrank?’
‘Ja, dat is traditioneel de officiële drank van het mei-paar.’
‘In dat geval moeten we het maar eens proberen…’
Marijke loopt naar de keuken en komt terug met een fles en twee glazen. Ze
schenkt een paar glazen uit en houdt proostend het hare op.
‘Zo, dat brengt ons meteen in de sfeer…’
‘U wou het hebben over… de meibruid…?’
‘Ja.’ Ze aarzelt, even… ‘Eh… nu ja… ik zal bij het begin beginnen.’
En Marijke vertelt
over de grote meifeesten die beginnen op de zaterdag voor één mei. Ze praat
over het verband met het astrologische teken Stier, over de levenssappen die
zich in deze periode van het jaar in mens en dier, in de hele natuur, hun weg
naar boven banen. En over jonge kerels die zich soms maar moeilijk in toom
weten te houden en daarom wel eens ‘Stierkens’ genoemd werden. In deze periode,
de meest vruchtbare van het jaar, gaan ze allemaal op zoek naar een partner. En
ze vertelt hoe dit gedrag sinds oeroude tijden opviel bij de Wijzen die het
onder controle hielden door spelen te organiseren waarin de jongeren zich
konden uitleven. Een traditie die bleef voortbestaan onder de vorm van de grote
spierenspelen op de zaterdag voor één mei en meteen ook de proloog vormden voor
de grote meifeesten.
Ik neem een slok van mijn glas, kijk haar aan. Haar
ogen schitteren. Ze geniet er duidelijk van hierover te vertellen.
‘Als die spelen al zo oud zijn, moet ik besluiten dat
die mei-feesten een overblijfsel zijn van die oude vruchtbaarheidsspelen?’
‘Zo zou je het kunnen stellen, maar het was toch belangrijker dan dat… Vrouwen zochten vooral naar een man die
sterk was, die hen en hun gezin kon verdedigen en onderhouden. Kracht en
behendigheid waren erg belangrijk. Die spreidde men tentoon tijdens de spelen. Zo
gebeurde het hier ook. Mechelen blaakte van het leven op deze dagen.’
Deel 1: Mercado Taurogamia
Van
heinde en verre komen jonge mannen naar ‘de arena’ om zich met elkaar te meten en
de
vrouwen hun moed en durf te tonen.
Klokslag drie uur worden de poorten gesloten. Iedereen heeft plaats genomen
achter de afsluiting.
Een zilveren strijdwagen, getrokken door twee jonge stieren rijdt het terrein
op. Op de kar staat Sélène, een rijzige dame in lang nachtblauw gewaad. In haar
zwarte haren, die tot op de rug vallen, blinkt een zilveren, maanvormig diadeem.
Midden op het plein brengt ze haar kar
tot staan.
Bazuingeschal weerklinkt vanuit de vier hoeken van het terrein.
De dame roept: ‘De zon is teruggekeerd! Laat een
vruchtbaar jaar ons deel zijn! . Speel moedig, eerlijk en fair! Ik verklaar
deze taurogamia voor geopend.’
‘En die Sélène is?...’
‘Sélène was een vruchtbaarheidsgodin, een maangodin.
Ze verplaatste zich op een
zilveren kar die getrokken werd door
twee jonge stieren.’
‘Je zegt ook dat het om vruchtbaarheidsspelen gaat… Is
dat iets voor relaties, voor
alleenstaanden, voor iemand die een
verhouding wil beginnen, of hoe moet ik me dat
voorstellen?’
‘Voor beide. We willen natuurlijk dat er zoveel mogelijk mensen meedoen.’
‘Dus ook mensen zonder partner?’
‘Ja. Daar proberen we bij de eerste spelen voor te zorgen: meisjes die nog geen
partner hebben, of die hun partner willen uitdagen, kunnen een bloemenkrans om
de hoorns van een stier leggen. Daarna wordt de stier losgelaten en de dappere
jongeling die erin slaagt de krans van de stierenkop te halen, mag met haar
naar het meifeest.’
Marijke legt haar hand even op Kevins arm. De
herinnering aan vroeger tovert een glimlach op haar lippen. Ze, knipoogt…
‘Weet je, ik heb het ook gedaan dat jaar. Ik geniet er nog van hoe ik Albert
daar langs dat dier zag spurten om die krans te winnen. En hij heeft het
gehaald ook!’
‘Gelukkig maar. Anders had je met iemand anders naar het feest gemoeten, of wat?’
‘Nee, toch niet. De jongen waagt zijn kans, maar het meisje beslist of ze de
uitnodiging aanvaardt. Nu ja… de meeste nemen het aan, natuurlijk, al is het
maar voor het avontuur. Zo worden spontaan paren gevormd voor de behendigheidsspelletjes,
de zogenaamde vruchtbaarheidsspelen. Voor de mannen is dat het paalklimmen
waarbij ze zoveel mogelijk geschenkjes uit een wiel moeten halen dat op een
hoge paal gemonteerd is. En het zakkenlopen, waarbij ze om het snelst naar hun
meisje moeten lopen, dat hen aan de overkant van het plein opwacht. De meisjes
spelen spelletjes als ringwerpen,
waarbij ze een ring over een paaltje gooien. Ze lopen met een knikker in een
lepel in de mond om het snelst naar de overkant van het plein waar de jongen
hen opwacht… Een spel waarbij jongens én meisjes meedoen is: met de handen op
de rug een appel uit een emmer water halen. Maar het leukst van alles is
wanneer de meisjes aan de ene kant van het terrein staan, de jongens aan de
andere kant en ze elkaar geblinddoekt zo snel mogelijk moeten gaan zoeken. Ze
mogen alleen elkaars naam roepen en wanneer ze iemand ontmoeten, voelen of het
hun partner is. Je weet maar nooit wie je onder handen neemt. Maar het is spannend…
én plezant. En als iemand te ver gaat, kan je altijd ‘Stop’ roepen.’
‘En dat noem je vruchtbaarheidsspelletjes?’
‘Ja zeker, het is symbolisch natuurlijk: zaad wordt bewaard in een zak en moet
voortschieten om zijn doel te bereiken; de paal is een fallussymbool en alleen
in de top bereik je het geschenk. De ring over een paaltje gooien is ook
zoiets. De appel is de vrucht die Eva gebruikte als verleidingsmiddel en het
blindemannetje is gewoon een anoniem contactspel. Het is echt wel opwindend
allemaal, hoor… Maar onze maatschappij is tegenwoordig zo saai geworden dat ze
er niets meer van begrijpt.’
‘En vanwaar ‘stieren’-spelen? Ik heb helemaal geen
stieren gezien, behalve in het begin
dan.’
‘Ja, dat moet je symbolisch opvatten: jongemannen werden ‘stierkens’ genoemd. Maar
de apotheose komt pas op het laatste: durfals en krachtpatsers meten zich dan
met elkaar in stierrijden, of ze proberen een stier zo snel mogelijk op zijn
zij laten vallen. Er zijn er zelfs bij die zich aan “de dodensprong” wagen. Dan
springen ze door de hoorns van een stier heen over het dier. Jammer genoeg
durven er daarbij nogal eens gewonden vallen. Oh,… en op het einde wordt naar
aloude gewoonte nog altijd een stier gedood en geofferd aan de godin.
Als alles gedaan is, worden grote kampvuren ontstoken. Er wordt gedanst,
gedronken en verteld en nogal wat koppels verdwijnen voor min of meer lange
tijd in de duisternis. Dat hele mei-gebeuren, zowel de stierenspelen als de meinacht,
is dé tijd van het jaar waarin meisjes vrouwen en jongens mannen worden.
Meestal is het
ver na middernacht wanneer de meeste koppels vertrekken en jongens hun meisje naar huis brengen. En dan is
het wachten op de mei-avond.
Deel
2 : Het mei-paar
Op de avond van 30 april wordt voor het volk de nieuwe
meikoningin gekozen.
Al lang voor het feest zou beginnen maakte ik me op voor het grote meifeest: ik
keurde mezelf in de spiegel: stiftte
mijn lippen, trok mijn lange blonde haren strak naar achter en wond ze in een
vlecht om mijn hoofd. Ik trok mijn lange groen fluwelen jurk aan… Keek in de
spiegel… Het resultaat stemde me tevreden. Vol verwachting ging ik de deur uit
en mengde me onder het publiek op het grote plein.
Acrobaten, steltlopers en vuurspuwers vertoonden hun
kunsten. Een stadsomroepster luidde een bel, beklom een kar. Trommels
roffelden. Het werd stil.
‘Aandacht, aandacht… Alle meisjes van negentien tot eenentwintig jaar worden op
het podium gevraagd.’
Ik beklom samen met enkele anderen de kar. De zenuwen gierden door mijn
lichaam. Mijn hart bonsde in mijn keel. Kon het waar zijn? Zou het écht
gebeuren?
Als door een nevelgordijn hoorde ik de voorzitster van het mei-comité: ‘De keuze viel ons niet gemakkelijk dit jaar.
Uiteindelijk was het Marijke die het haalde. Marijke?... ‘
Ik deed een stap naar voren, op benen die wel rubber leken. Ik zoog de lucht
diep in mijn longen, boog, dankte de voorzitster, het comité en het publiek.
Trommels roffelden. Ramona, de meikoningin van het
voorbije jaar, kwam naar voren, feliciteerde me, plaatste me een bloemenkroon
op het hoofd en reikte me haar scepter en een bloemenkrans aan. Mijn grote
ogenblik was aangebroken…
Ik mocht mijn meikoning kiezen.
Mijn keuze viel op Albert, de knappe, gespierde kerel waar ik al enkele jaren
verliefd op was. De jongeman kwam naar voren en beklom het podium. Hij bleef
voor me staan, groette en boog het hoofd. Ik vroeg of hij mijn mei - koning wou
zijn.
‘Ja, graag’.
Ik kroonde hem met een bloemenkroon.
Van weerskanten van het podium kwamen nu de hogepriesteres en de hogepriester
naar voren om het oeroude ritueel van het mei-huwelijk te voltrekken, een
ritueel vol symboliek.
De hogepriester en hogepriesteres fluisterden ons in wat we moesten zeggen…
‘Jij bent mijn god’, zei ik.
‘En jij bent mijn godin.
De hogepriester keek Albert aan: ‘Jij bent haar zon!’
De hogepriesteres keek naar mij: ‘Marijke, laat toe dat hij jouw zon mag zijn,
de spiegel van jouw innerlijke zon.’
Ik knikte. Mijn stem klonk klaar en duidelijk:
‘Zo zal het zijn’.
‘Geef dan nu elkaar de hand.’
De hogepriester en de hogepriesteres verbonden onze handen met een lint.
Nu richtte de hogepriesteres zich opnieuw tot mij: ‘Jij bent zijn maan, de zachte,
vruchtbare kracht van de maan.’
Ze wendde zich tot de jongeman: ‘Albert, wees je bewust van de eer die je
geniet. Laat toe dat Marijke jouw zachte, vruchtbare kracht mag zijn, de
spiegel van jouw zachte innerlijke kracht.’
‘Zo zal het zijn’ antwoordde hij.
Weer verbonden de hogepriester en de hogepriesteres onze handen met
bloemenlinten.
‘Dan verklaar ik jullie door deze handvasting voor de duur van één jaar en één
dag met elkaar verbonden. Mogen warme liefde en genegenheid tussen jullie
heersen. Wees goed en vruchtbaar voor elkaar, zodat ook onze stad een goed en
vruchtbaar jaar mag beleven.’
Hij nam een fakkel en brandde de linten door. ‘Liefde
bindt niet! Liefde verbindt. Mogen jullie in liefde en vrijheid met elkaar
verbonden zijn.’
Trommels roffelden. Onder een regen van rozenblaadjes
werden we naar de kroeg geleid. Eten werd opgediend, mede, wijn en bier
gedronken.
Op klokslag negen werden we naar buiten geroepen. In stoet ging het naar de
Kruidtuin.
Het meivuur brandde. Nog even…
Precies op het moment dat het gouden uur blauw2 werd, gaf de
hogepriesteres het teken. Hand in hand liepen we naar het vuur en sprongen
erover. Andere stelletjes die een vruchtbare relatie wensten, volgden ons in de
vuurdoop. Daarna openden wij, als het nieuwe mei-paar, de dans. Tot in de vroege
uurtjes weerklonk muziek. Er werd gefeest en gedanst tot de dag in de lucht
kwam. Bazuingeschal weerklonk als groet aan
de nieuwe dag.
Samen met enkele dapperen liepen we op blote voeten
door de ochtenddauw en we begroetten de zon die stralend opkwam in haar gouden
uur2. Na een gezamenlijk ontbijt bracht een koets ons, onder een
feestelijke bloemenhemel, naar het grote plein.
Wij namen plaats op de troon als ere-paar op het
kindermeifeest. Jongens en meisjes dansten rond de meipaal en speelden de oude
vruchtbaarheidsspelletjes.
We begaven ons onder het volk en dankten voor de eer die ons te beurt gevallen
was.
Die avond bracht de koets ons moe, maar gelukkig naar dit huis, dat, dank zij
de steun en medewerking van de stad voor een jaar onze residentie zou zijn.
'En wat heeft
de stad daarmee te maken?'
'Wel, het
mei-paar werd verkozen voor een periode van een jaar. En als gebaar van de stad
mocht het gedurende die tijd in deze woning verblijven. Zo werd dit huis elk
jaar opnieuw de woning van het geheiligde mei-paar in de hoop dat hun
liefdevolle verbintenis zegen en vruchtbaarheid over de stad zou brengen.
Jammer genoeg besloot de stad het huis te verkopen. Gelukkig konden wij het
aankopen. Wij zijn het laatste mei-paar dat deze woning betrekt.’
Marijke keek me aan, legde een hand op de mijne. De
stad besloot dit volkse evenement niet langer te steunen. De spelen en de
verkiezing van het mei-paar bleven nog enige tijd doorgaan, maar later werd ook
het terrein waarop de spelen doorgingen verkocht. Dat was de doodssteek. Als er
één ding is dat ik betreur, is het wel dat al die folklore dreigt verloren te
gaan. Ik hoop echt dat jouw artikel daar nog verandering kan in brengen.’
Constant Boeykens
-----------
1 Ook meiwijn of
meikoningin genoemd. Een eeuwenoud aperitief op basis van witte wijn,
sinaasappel(sap) en lievevrouwebedstro dat nog altijd gemaakt wordt in de
streek van Aarlen.
2 Gouden uur: het uur voor
zonsondergang, het uur na zonsopkomst.
Blauw uur: het uur na zonsondergang,
het uur voor zonsopkomst.
Wist je dat de Belgische prinses Marie José ‘de meikoningin’ genoemd werd? Ze was 35 dagen koningin van Italië.
Reacties