Verviers: De Zwarte Madonna

Op zeker ogenblik werden de erediensten van alle vrouwelijke godheden in het oude Rome overschaduwd door deze van Isis. Het zijn dan ook wellicht de vele afbeeldingen van de zachte en tedere Dame van de Nijl, vaak voorgesteld terwijl ze op een troon zit met haar kind op de knieën, die aan de oorsprong liggen van de beroemde Zwarte Madonna’s.

In het middeleeuwse kloosterleven hadden deze mysterieuze Zwarte Maagden een grote aanhang. Men vindt ze terug in het zuiden van Frankrijk, maar ook in Chartres, of in het noorden. Denken we bijvoorbeeld aan Boulogne-sur-Mer, de stad van Godfried van Bouillon, op de grens van Frans-Vlaanderen, waar reeds in het jaar 620 een Zwarte Madonna aankwam… in een vissersbootje, en allerlei wonderen verrichtte. Of aan de basiliek van het onooglijke Avioth, op een boogscheut van Orval, net over de grens, waar het beeld in verband wordt gebracht met niet minder dan drie legendes.

We vinden de Zwarte Madonna ook verspreid over een vrij groot aantal plaatsen op de kleine lap grond die nu België heet. Jammer genoeg werd het beeld in de kerk van O.L.Vrouw van de Overwinning op de Brusselse Grote Zavel vernield door de Calvinisten, maar de replica die u daar nu zult aantreffen, heeft nog steeds een zeer donker gezicht.

Om het mysterie van de Zwarte Madonna van Verviers te doorgronden, moeten we ons naar het kerkje van O.L. Vrouw der Recollecten begeven, bij het Martelarenplein dat zijn naam kreeg als herinnering aan een revolutionair die daar in 1794 werd onthoofd op bevel van de Luikse prinsbisschop. De voorgevel van de oorspronkelijke kerk, die in 1637 door de Recollecten gebouwd werd, kreeg een nis waarin enkele jaren later een twee meter hoge stenen Madonna met Kind werd geplaatst.

Toen de streek van Verviers in 1692 geschokt werd door een aardbeving, haastten vele inwoners van de stad zich naar de Recollectenkerk om de Heilige Maagd te smeken hun leven en hun stad te redden. Daar zagen de doodsbange mensen toen tijdens een laatste reeks naschokken het indrukwekkende beeld tot leven komen en bewegen. Langzaam draaide het Kindje Jezus zich naar zijn moeder toe, kwam van zijn sokkel en liep naar de Heilige Maagd, die haar linkerhand uitgestoken had. Een paar ogenblikken later was de aarde weer rustig.

Een mirakel? Of had de aardbeving een breuk in het beeld doen ontstaan? Een feit is dat 140 inwoners van Verviers zich spontaan bij de stadsmagistraat hebben gemeld om het verhaal op schrift te stellen in een register, dat nog steeds in het stadhuis wordt bewaard. Het miraculeuze stenen beeld dankt zijn kleur aan een brave pastoor die in 1856 had vastgesteld dat het onherstelbare schade had geleden… en het dus zo goed en zo kwaad als hij kon met een laag zwarte verf bedekte. Dit bizarre initiatief dat de tand des tijds moest doen vergeten, legde er precies de nadruk op, blies de verering en de mythe nieuw leven in en zorgde ervoor dat de kleine parochiekerk een druk bezocht pelgrimsoord bleef. En wie hier een louter profane verklaring in ziet in plaats van een sacrale, dient zich maar eens af te vragen waar de gitzwarte ebbenhouten madonna’s vandaan komen die men hier al sinds de 17de eeuw aantreft, en die ook al eens gebruikt werden als het kenteken van een winkel…